ایران از جمله کشورهای پیشکسوت در امر
استفاده از سرما به منظور نگهداری مواد غذایی است. مواد غذایی از دیرباز
به کمک روشهایی نظیر چال کردن در زمین و قرار دادن محصولات در زیرزمینهای
خنک و دور از نور رایج بوده است. شواهد نشان میدهد که استفاده از
زیرزمینها در ذخیره مواد غذایی در زمان هخامنشیان در ایران رواج داشته
است. از جمله مدارک موجود میتوان به زاغه های نگهداری پنیر در آذربایجان
اشاره نمود. اولین سردخانه صنعتی با اعتبار وزارت صنایع و معادن به وسیله
دولت روسیه در بندر انزلی برای شیلات شمال ساخته شد. تأسیس آن به حدود سال
1290 هجری شمسی نسبت داده میشود. نوع مبرد (ماده سرمازا) در سیستم
سرماسازی این واحد مخلوطی از آب و نمک بود. تا تاریخ آبان ماه سال 1354
شرکت سهامی گسترش خدمات بازرگانی از نظر مالی و وزارت صنایع از نظر فنی
صنعت سردخانهای را در کشور ترویج و پشتیبانی مینمودند. بعد از پیروزی
انقلاب اسلامی در سال 1361 احداث سردخانه موکول به کسب اجازه از وزارت
بازرگانی (از نظر ضرورت ایجاد و سرمایه گذاری) و تأیید وزارت صنایع (از
جنبه مشخصات فنی) شد.
سرما در واقع گرفتن حرارت از محیط و
کاهش دمای محیط است به بیان دیگر وقتی از سرما نام میبریم در حقیقت عدم
گرما یا حرارت را بازگو میکنیم. دما در واقع نشان دهنده میزان حرکت
ملکولهای یک جسم است و گرما نه تنها بیان کننده سرعت حرکت ملکولها در جسم
میباشد بلکه تعیین کننده تعداد ملکولها (جرم) که تحت تأثیر آن قرار
گرفتهاند نیز میباشد.
برای درک مکانیسم نگهداری مواد غذایی به وسیله
سرما لازم است با چند مفهوم حرارتی از جمله درجه حرارت، گرمای ویژه، گرمای
نهان و گرمای محسوس، درجه حرارت بحرانی و ... آشنا شویم.
بنا به تعریف درجه گرما یا سرمای یک
جسم بر اساس درجه فارنهایت یا سانتیگراد بیان می شود که هر 2 سیستم براساس
نقطه ذوب یخ و نقطه جوش آب خالص در فشار 1 اتمسفر مشخص میگردند.
درجه
گرمی یا سردی یک جسم بستگی به شدت حرکت مولکول های تشکیل دهنده آن جسم در
حول محور تقارنشان دارد. نرخ این حرکت مولکولی را درجه حرارت می نامند. از
آنجاییکه حرارت یک نوع انرژی است لذا قابل انتقال است. انتقال حرارت به 3
طریق صورت میگیرد:
در واقع انتقال حرارت در یک جسم از نقطه گرمتر به نقطه سردتر میباشد که توسط مولکول های یک جسم صورت می گیرد مانند انتقال حرارت در اجسام جامد
عبارت است از انتقال حرارت در یک محیط مایع یا فضا به وسیلة جا به جایی ملکولها که به علت اختلاف دانسیته ای که به علت بالا رفتن انرژی حرارتی در آنها بوجود آمده است مانند گرم شدن هوای اتاق.
عبارت است از انتقال حرارت توسط امواج. در این روش نیازی به تماس بین جسم گرم و سرد وجود ندارد. مانند گرم شدن زمین توسط نور خورشید
گرمای ویژه برای اجسام بنا بر تعریف عبارت است از مقدار حرارتی که بتواند درجه حرارت یک واحد از وزن یک جسم را یک درجه سانتیگراد بالا ببرد.
مقدار حرارتی است که اگر به یک جسم داده شود و یا از آن گرفته شود آن جسم تغییر درجه حرارت نمیدهد بلکه حالت فیزیکی آن تغییر میکند. زمانی که یک جسم جامد به مایع تبدیل میشود این گرما را گرمای نهان ذوب (Latent heat of Fusion) و زمانیکه یک جسم از مایع به بخار تبدیل می شود آن را گرمای نهان تبخیر (Latent heat of evaporation) میگویند.
عبارت است از مقدار حرارتی که بدون تغییر حالت یک جسم باعث افزایش یا کاهش دمای آن میشود. سرد کردن یک جسم در واقع گرفتن گرمای محسوس آن جسم است.
درجه حرارتی است که بالاتر از نتوان گاز را به مایع تبدیل کرد.
تبدیل حالت یک جسم جامد در اثر حرارت به مایع را ذوب گویند.
عبارت است از گرفتن حرارت از یک جسم مایع و تبدیل آن به جامد.
تغییر حالت یک جسم مایع به حالت گاز را تبخیر گویند.
تغییر حالت یک جسم از حالت گاز به مایع را گویند که به سه روش امکان پذیر است:
- افزایش فشار
- کاهش دما
- افزایش فشار و کاهش دما به صورت توام
آب آشامیدنی ، آب
گوارائی است که عوامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی آن درحد استانداردهای
مصوب باشد و مصرف آن عارضه سوئی در کوتاه مدت یا دراز مدت درانسان ایجاد
نکند.
آلودگی آب آشامیدنی : عبارتست از تغییر خواص فیزیکی ،شیمیایی و بیولوژیکی آب به گونه ای که آن را برای مصرف انسان زیان آور سازد.
خطر آلودگی آب را می توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
خطر زیست شناختی
خطر شیمیایی
خطر زیست شناختی:
خطرهای زیست شناختی
شامل بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عوامل زنده یا میزبان آبزی موجود در آب می باشد بیماری های منتقله از آب بوسیله باکتریهای بیماریزا ، ویروس ها ،پروتوزئرها وکرم ها در انسان ایجاد می شوند.منابع ومخازن آب از جمله رودخانه ها وکانال آبها ، دریاچه ها و سدها بویژه درمناطق گرمسیر، محلی مناسب برای انتشار اینگونه بیماریها می باشند. این نوع مخازن آب
زمینه را برای رشد میزبانهای واسط انگلها مانند حلزونها ، ماهیها وگیاهان
آبزی وناقلین بیماری ها مانند پشه ها وسایر حشرات گزنده فراهم میسازند.
درنتیجه قبل از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست و مردم رسیدگی شده وآموزشهای لازم به آنها داده شود تا ازآلودگی .
امروزه به علت گسترش واحدهای صنعتی و تجاری و استفاده از سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی در کشاورزی بر میزان آلودگی شیمیایی آبها افزوده شده است .
موادی
همچون ارسنیک ، سرب ، کرم ، سلینوم ، کادمیوم ، جیوه ، سیانور ،
موادرادیواکتیو ، منگنز ، روی، فلوئور ، مواد پاک کننده ، مواد فنلی و غیره
میتواند در آب بصورت محلول و یا معلق اضافه شود و باعث آلودگی شیمیایی آب
گردد .
جهت پیشگیری از بیماریهای منتقله توسط آب راههای زیر توصیه میشود :
طبق قانون (( کنترل کیفیت آب آشامیدنی عمومی از نقطه آبگیر تامصرف به عهده وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی میباشد ))
که دراین راستا اقدامات زیر توسط بهداشت محیط انجام میگیرد:
نمونه برداری میکروبی از آب آشامیدنی شبکه های لوله کشی، منابع ، مخازن ذخیره آب شهرها وتصفیه خانه های آب.
نمونه برداری میکروبی از منابع ،مخازن وشبکه های لوله کشی آب آشامیدنی روستاهای تابعه شهرستان .
کنترل و سنجش کلر باقیمانده در مناطق شهری وروستایی به طوری که میزان کلر باقیمانده ، درکلیه نقاط شبکه در حد استاندارد باشد.
نمونه برداری شیمیایی ازکلیه منابع آب وشبکه های لوله کشی آب شهری. ( شش ماه یکبار )
نمونه برداری شیمیایی ازکلیه منابع آب وشبکه های لوله کشی آب روستایی. ( دو سال یکبار )
آموزش روش های ساده گندزدایی آب آشامیدنی به کلیه روستائیان از طریق بهورزان. ( جوشاندن ، استفاده از کلر مادر )
کنترل
و پیگیری جهت نصب علائم هشدار دهنده در: پارکها ، ترمینالها ، گورستان ها ،
بلوارها ،خیابانها وسایر اماکن مشابه بمنظور عدم استفاده ازآب فضای سبز
جهت مصارف شرب و پیگیری جهت تامین آب سالم وبهداشتی درمکان های مذکور.
کنترل بهداشتی آبخوری های داخل شهر،خیابانها ،معابر عمومی ومسیر راه ها.
کنترل کیفی آب قنوات ،چشمه ها و سایرمنابع آب مسیرراه ها .
کنترل کیفی آب آشامیدنی درترمینال ها وپایانه ها .
کنترل بهداشتی استخرهای شنا از نظر بهداشت محیط وکنترل کیفی آب مورد مصرف در استخرها.
کنترل بهداشتی آبهای معدنی در جهت رعایت استادارد های تعیین شده برای آبهای معدنی
کنترل بهداشتی آب دررستوران وبوفه قطارها، هواپیماها
کنترل کیفی آب مورد استفاده دانش آموزان درمدارس .
کلرینه کردن آب آشامیدنی با محلول کلر ( یک درصد )
برای خانوارهای فاقدلوله کشی و شبکه توزیع آب سالم و کوچ نشینان بهترین روش گند زدایی و تهیه آب آشامیدنی سالم استفاده از محلول کلر یک درصد است .
جهت تهیه پانزده گرم یا یک قاشق غذاخوری یا 3 قاشق مرباخوری از پودر پرکلرین را در یک لیتر آب ریخته کاملا مخلوط می کنیم سپس رسوبات آن را جدا کرده ودر یک بطری تیره رنگ با ظرفیت یک لیتر ریخته سپس از این محلول به ازای هر لیتر آب 7 تا 3 قطره ( با توجه به کدورت آب
) اضافه کرده و پس از 30 دقیقه در صورت مطلوب بودن میزان کلر باقیمانده
مصرف میکنیم . معمولابرای استفاده در خانوارها از ظروف 20 لیتری استفاده می
شود که به ازای هر20 لیتر یک قاشق غذاخوری از محلول کلر مادر استفاده می
شود .
آب مصرفی برای تولید محصولات مختلف شاید در ابتدا مهم تلقی نشود ولی با تشدید بحران کم آبی در کشور تولید برخی محصولات تحت الشعاع قرار می گیرد.
آب مجازی یکی از مقوله های تاثیر گذار بر مصرف آب در کشور به حساب می آید که در صورت عدم توجه در چگونگی مصرف آن می تواند پیامدهای ناخوشایندی برای منابع آبی کشور به دنبال داشته باشد.
با تشدید بحران آب
در کشور اهمیت توجه به این موضوع افزایش یافت و صحبت از آن را بر سر زبان
ها انداخت. توجهی که سبب زیر ذره بین رفتن اصلی ترین نمونه آب مجازی یعنی محصولات کشاورزی شده و در نهایت مخالفت ها برای کشت برخی محصولات در استان های خشک و یا در کل کشور آغاز شده است.
میزان مصرف آبی
که در ابتدا به چشم نمی آید ولی با دقت بیشتر متوجه سهم کلان این بخش می
شویم به گونه که بنا بر بررسی های صورت گرفته برای یک عدد سیب زمینی ۱۰۰
گرمی در حدود ۲۵ لیتر و برای برداشت یک عدد سیب ۱۰۰ گرمی ۷۰ لیتر، یک
کیلوگرم خیار ۲۰۰ لیتر، هندوانه یک کیلوگرمی ۵۰۰ لیتر، یک کیلوگرم ذرت ۷۶۰
لیتر، یک کیلوگرم گندم ۱۳۰۰ لیتر و یک کیلوگرم برنج ۴۰۰۰ لیتر آب نیاز دارد.
میزان مصرف آب به دست آوردن محصولات گوشتی همچون یک کیلوگرم گوشت مرغ ۴۰۰۰ لیتر و برای به دست آوردن یک کیلوگرم گوشت گاو ۱۵۰۰۰ لیتر آب است.
سایر محصولات نیز
میزان مصرف قابل توجه دارد به گونه ای که برای یک جفت کفش چرم ۸۰۰۰ لیتر،
یک پرس چلوکباب ۴۸۰۰ لیتر و یک ساندویچ همبرگر ۲۵۰ گرمی ۲۴۰۰ لیتر آب مصرف می کند.
این نکته قابل توجه است که در بخش صنعت، برای تولید یک دستگاه خودرو ۸۰۰۰۰۰ لیتر آب مورد استفاده قرار می گیرد.
تهیه آب خنک و سرد
برای آشامیدن در گرمای طاقت فرسای تابستان همیشه مورد توجه انسان بوده
است. در دوران های قدیم در کشورهایی مانند ایران و عراق خانه ها مجهز به
سرداب بودند. مردم با گرم شدن هوا به این سرداب ها پناه می بردند و از آب سرد آن ها برای آشامیدن استفاده می کردند.در آبسردکن های امروزی برای خنک کردن آب از گاز استفاده می شود. آبسردکن های امروزی در انواع فانتزی ، صنعتی و آنی ساخته می شوند. آبسردکن های آنی قادر هستند که آب را به صورت لحظه ای خنک کنند. آبسردکن های آنی و صنعتی آدمک از بدنه های ای بی اس ساخته می شوند .از دیگر تفاوت های آبسردکن های فانتزی و صنعتی می توان به مکان استفاده آن ها اشاره کرد. آبسردکن های فانتزی در مکان های مسکونی و کم تردد کاربرد دارند اما از آبسردکن های صنعتی در اماکن صنعتی مانند کارخانه ها و اماکن عمومی مانند معابر ، مدارس و مکان های مذهبی ، مساجد ، مترو ، راه آهن ، هیئت ها و ... استفاده می شود.
آبسردکن های آدمک از جمله آبسردکن های قدرتمند موجود در بازار هستند. این آبسردکن ها ساخت ایران هستند و تولید کننده آنها شرکت البرزدماکاران می باشد. از مزیت های اصلی این آبسردکن ها می توان به استفاده از مواد ای بی اس در ساخت بدنه ، که نشکن هستند ، مصرف بهینه انرژی و شیرها و سینی ضدچکه اشاره کرد. این آبسردکن ها به دلیل انطباق استانداردهای رعایت شده در ساخت آن ها دارای استاندارد های ISO و مصوبات وزارت بهداشت می باشد ، برای استفاده مصرف کنندگان ایرانی بسیار مناسب هستند. این دستگاه ها به صورت انحصاری توسط شرکت تولیدی و برودتی البرزدماکاران تولید می شوند و دارای یک سال گارانتی هستند.
آبسردکن های صنعتی آدمک با استفاده از بدنه ای بی اس ساخته می شوند. این آبسردکن ها نیز برای جلوگیری از خطر زنگ زدگی، بدون مخزن هستند و به همین دلیل در آن ها خطر آلودگی آب ناشی از زنگ زدگی وجود ندارد. از دیگر مزیت های اصلی این آبسردکن ها می توان به استفاده از کمپرسور و کندانسور بسیار قدرتمند اشاره کرد. این آبسردکن ها با با یک سال گارانتی عرضه می شوند. شرکت البرزدماکاران با بیش از 40 سال سابقه تولید کننده انواع دستگاه ها و تجهیزات ، برودتی و سرمایشی است.