شناخت آب از نظر کیفیت و کمیت و چگونگی حصول آن قدمی اساسی در جهت بهینه سازی مصرف آن میباشد. اگر چه بیش از سه چهارم کره زمین را آب فرا گرفته است، سهم قلیلی از آبهای موجود، برای مصارف بهداشتی
و کشاورزی، قابل استفاده است. زیرا حدود 3/97 درصد اقیانوسها و 1/2 درصد
یخهای قطبی و 6/0 درصد دریاچه ها و رودخانه و آبهای زیرزمینی وجود دارد
که حدود 36/0 درصد کل منابع آب میباشد. آب اقیانوسها، دریاها و اغلب دریاچه ها و بسیاری از منابع آب زیرزمینی به علت شوری بیش از حد و داشتن املاح معدنی برای مقاصد بهداشتی، کشاورزی و صنعتی، غیرقابل استفاده میباشند.
آب ماده حیاتی است که بطور یکنواخت در سطح کره زمین موجود نمیباشد. در نتیجه بسیاری از نقاط کره زمین با کمبود آب مواجه است. حرکت مداوم بخار آب به هوا و برگشت آن به زمین را گردش آب در طبیعت مینامند.
انرژی خورشید باعث تبخیر آب اقیانوسها، رودخانه ها، دریاچه ها و منابع آب سطحی میگردد. بخار آب فشرده شده همراه توده های هوا باعث نگهداری آب در هوا شده و موجب تشکیل ابر باردار یا ذخیره کننده آب میشود ریشه گیاهان، آب
و رطوبت موجود در خاک را گرفته و از طریق روزنه های تنفسی برگها به هوا
فرستاده و به بخار تجمع یافته در هوا اضافه میشود که در شرایط مناسب به
صورت نزولات جوی به زمین برمیگردد.
آب
یک عنصر حیاتی است با ویژگیهای قابل توجه و کم نظیر، یکی از مهم ترین
عناصر شیمیایی میباشد که قسمت اعظم موجودات زنده و محیط زیست راتشکیل
میدهد. این ماده 70% گیاهان را تشکیل میدهد. آب فراوانترین و بهترین حلال در طبیعت است. آب
یک مایع زیست شناختی است که واکنشهای فیزیکوشیمیایی سوخت و ساز در پیکره
موجودات زنده را مقدور و تسهیل مینماید ومحیطی است برای نقل و انتقال مواد
در بدن موجودات زنده که علاوه بر نقش موثرآن در متابولیسم، دفع مواد زائد
حاصل از فعالیتهای زیست شناختی موجود زنده را موجب میشود. آب ناشی از
تعریق در گرما باعث خنک کردن بدن میگردد. آب و انیدرید کربنیک توسط انرژی خورشیدی در پیکره گیاهان سبز تبدیل به کربوهیدرات یا انرژی شیمیایی میشود.
اگر چه آب خالص در طبیعت یافت نمیشود. اما آب خالص مایعی بیرنگ، بیبو و بی مزه است که دارای نقطه انجماد صفر و نقطه جوش 100 درجه سانتی گراد میباشد ساختار شیمیایی آن به صورت H2O است که به احتمال کمتر از 3/0 درصد آبهای موجود در طبیعت بر دارنده ایزوتوپهای H4O2 ، H6O3 نیز میباشند. آب در چرخه گردش خود قادر است املاح و گازهای موجود در طبیعت را به صورت محلول در آورده و بسیاری از آلودگیها را همراه خود به حرکت در آورد. آب باران قبل از رسیدن به زمین ناخالصیهای موجود در هوا نظیر ذرات، گازها، مواد رادیواکتیو و میکروبها را به سطح زمین آورده و در حین حرکت در زمین نیز آلاینده ها را با خود حمل میکند. به علاوه آبهای جاری اغلب دریافت کننده فاضلابها و مواد زائد ناشی از فعالیتهای انسانی میباشند.
بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال پیشرفت، عدم برخورداری از آب آشامیدنی
سالم است. از آنجایی که محور توسعه پایدار، انسان سالم است و سلامت انسان
در گرو بهره مندی از آب آشامیدنی مطلوب میباشد بدون تامین آب
سالم جایی برای سلامت مثبت و رفاه جامعه، وجود ندارد. آب از دو بعد
بهداشتی واقتصادی حائز اهمیت است. از بعد اقتصادی به حرکت درآورنده چرخ
صنعت و رونق بخش فعالیت کشاورزی است. از بعد بهداشتی آب با کیفیت، تضمین کننده سلامت انسان است. آب با شکل ظاهری و با وسعت محتوایی آن دنیای زنده دیگری است.
اگر چه از دید ما پنهان است، اما آب دارای آثار بسیار زیادی در حیات جانداران به ویژه انسان میباشد. آب آشامیدنی علاوه بر تامین مایع مورد نیاز بدن به مفهوم مطلق آن یعنی H2O ، در بردارنده املاح و عناصر ضروری برای موجود زنده و انسان میباشد. کمبود پاره ای از آنها در آب ایجاد اختلال در بدن موجود زنده میکند و منجربه بروز برخی بیماریها میشود.
فقدان
ید و فلوئور و ارتباط آنها با گواتر اندمیک و پوسیدگی دندانها به ترتیب
بیان کننده این اهمیت است. علاوه بر مواد شیمیایی، موجودات ذره بینی
گوناگونی نیز در آب پیدا میشوند که بعضی از آنها بیماری زا بوده و ایجاد
بیماریهای عفونی خطرناکی میکنند. بهسازی آب رابطه مستقیمی با کاهش بیماریهای عفونی دارد. بطوری که پس از تامین آب آشامیدنی
سالم میزان مرگ از وبا 1/74 درصد، میزان مرگ از حصبه 3/63 درصد، میزان مرگ
به علت اسهال خونی 1/23 درصد و میزان مرگ از بیماری اسهال 7/42 درصد کاهش
یافت. بنابراین برنامه ریزی و هزینه در جهت تامین آب سالم سرمایه گذاری
قابل توجهی برای آینده خواهد بود. تهیه و تامین آب آشامیدنی سالم برای
جامعه یکی از موثرترین و پایدارترین فنآوریها برای ارتقاء سلامت جامعه است
آب مصرفی برای تولید محصولات مختلف شاید در ابتدا مهم تلقی نشود ولی با تشدید بحران کم آبی در کشور تولید برخی محصولات تحت الشعاع قرار می گیرد.
آب مجازی یکی از مقوله های تاثیر گذار بر مصرف آب در کشور به حساب می آید که در صورت عدم توجه در چگونگی مصرف آن می تواند پیامدهای ناخوشایندی برای منابع آبی کشور به دنبال داشته باشد.
با تشدید بحران آب
در کشور اهمیت توجه به این موضوع افزایش یافت و صحبت از آن را بر سر زبان
ها انداخت. توجهی که سبب زیر ذره بین رفتن اصلی ترین نمونه آب مجازی یعنی محصولات کشاورزی شده و در نهایت مخالفت ها برای کشت برخی محصولات در استان های خشک و یا در کل کشور آغاز شده است.
میزان مصرف آبی
که در ابتدا به چشم نمی آید ولی با دقت بیشتر متوجه سهم کلان این بخش می
شویم به گونه که بنا بر بررسی های صورت گرفته برای یک عدد سیب زمینی ۱۰۰
گرمی در حدود ۲۵ لیتر و برای برداشت یک عدد سیب ۱۰۰ گرمی ۷۰ لیتر، یک
کیلوگرم خیار ۲۰۰ لیتر، هندوانه یک کیلوگرمی ۵۰۰ لیتر، یک کیلوگرم ذرت ۷۶۰
لیتر، یک کیلوگرم گندم ۱۳۰۰ لیتر و یک کیلوگرم برنج ۴۰۰۰ لیتر آب نیاز دارد.
میزان مصرف آب به دست آوردن محصولات گوشتی همچون یک کیلوگرم گوشت مرغ ۴۰۰۰ لیتر و برای به دست آوردن یک کیلوگرم گوشت گاو ۱۵۰۰۰ لیتر آب است.
سایر محصولات نیز
میزان مصرف قابل توجه دارد به گونه ای که برای یک جفت کفش چرم ۸۰۰۰ لیتر،
یک پرس چلوکباب ۴۸۰۰ لیتر و یک ساندویچ همبرگر ۲۵۰ گرمی ۲۴۰۰ لیتر آب مصرف می کند.
این نکته قابل توجه است که در بخش صنعت، برای تولید یک دستگاه خودرو ۸۰۰۰۰۰ لیتر آب مورد استفاده قرار می گیرد.
حداکثر آب خنک قابل ارائه در یک ساعت در اصطلاح ظرفیت سرمایش دستگاه آبسردکن نامیده می شود.
این ظرفیت بسته به نوع و کیفیت دستگاه آبسردکن متفاوت می باشد. وجود محدودیت در سیستم سرمایش از جمله معایب دستگاه های آبسردکن قدیمی بود. این مشکل سبب می گردد در ساعات شلوغ روزهای گرم سال، افراد با مراجعه به آبسردکن ، آب گرم بنوشند.
همانطور که گفته شد آبسردکن های قدیمی از یک مخزن جهت خنک کردن آب بهره می برند. در بالای مخزن یک شناور تعبیه شده است. با برداشت آب از آبسردکن شناور مخزن پایین آمده و آب گرم وارد مخزن می گردد در نتیجه دمای کلی آب بالا می رود. از طرفی سیستم سرمایش جهت خنک کردن دوباره آب داخل مخزن شروع به کار می کند. البته فرآیند اختلاط آب گرم و سرد بسیار سریعتر از فرآیند انتقال حرارت و خنک شدن آب به وقوع می پیوندد. لذا در صورتی که افراد زیادی ، در زمان کوتاهی به آبسردکن مراجعه کنند فرآیند گرم شدن آب از فرآیند سرد شدن ( که نیاز به زمان دارد ) پیشی می گیرد. یکی از راهکارهایی که برای کوتاه کردن زمان خنک شدن بکار می رود افزایش توان سیستم سرمایش
است که متاسفانه منجر به مصرف بی رویه برق می گردد بدین ترتیب دستگاه های
قدیمی حتی قادر نیستند ظرفیت اعلام شده توسط سازندگان را به طور پیوسته
تحویل دهند.
با توجه به نحوه عملکرد آبسردکن آنی ، همیشه مقداری انرژی جهت خنک کردن آب مصرفی به صورت ذخیره وجود دارد. این مقدار انرژی بسته به ظرفیت دستگاه از چند ساعت تا چند هفته می تواند عملیات خنک کردن آب مصرفی را به طور پیوسته به انجام برساند. این گونه است که با مصرف پی در پی از آبسردکن آنی ، آب گرم نمی شود. و همگان فارغ از تاخر و تقدم در مراجعه به آبسردکن آب سرد می نوشند.
.
آبسردکن
آبسردکن به وسیله ای گفته می شود که آب گرم ورودی را به آب سرد و خنک جهت آشامیدن تبدیل می کند و استفاده از آن ها در شرایط دمایی بسیار بالا مانند اواسط تابستان ضرورت پیدا می کند. اب خنک قابل استفاده برای آشامیدن در مناطق مختلف آب و هوایی دارای شرایط دمایی متفاوتی است. آبسردکن ها باید در مناطق گرمسیر دمای آب خنک را در بازه ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی گراد و در مناظق معتدل در بازه ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد تنظیم کنند. همچنین استفاده از آبسردکن های تصفیه دار زمانی که آب شهری آلوده بوده و از کیفیت قابل قبولی برخوردار نیست، ضرورت پیدا می کند. آبسردکن های امروزی اب سرد و خنک دارند. این آبسردکن ها به آبسردکن های صنعتی نیز معروف هستند.
تاریخچه آبسردکن در ایران
با مطالعه تاریخ غنی ایران به این قضیه پی می بریم که تامین آب آشامیدنی عمومی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. در ایران از مکان هایی به نام سقاخانه که به صورت وقفی در مکان های مذهبی ساخته می شدند جهت تامین آب آشامیدنی برای عموم مردم استفاده می شد. آبسردکن های ایرانی به شکل امروزی برای اولین بار در دهه ۴۰ وارد بازار شدند. تا سال ۸۵ تولیدکنندگان مختلف داخلی با تولید آبسردکن های با سیستم مشابه بازار آبسردکن ایران را در اختیار داشتند. از سال ۸۵ با اختراع و تولید آبسردکن های آنی، این نسل از آبسردکن ها نیز در ایران تولید و به فروش می رسند.
انواع آبسردکن ها
امروزه آبسردکن ها در انواع و قابلیت های مختلف تولید می شود. در یک تقسیم بندی کلی آبسردکن ها به انواع آبسردکن های فانتزی، صنعتی و آنی تقسیم می شوند. آبسردکن های فانتزی در انواع بطری دار و قابل اتصال به لوله کشی آب شهری تولید می شوند. از آبسردکن های فانتزی بطری دار می توان برای خنک کردن انواع نوشیدنی و آب معدنی استفاده کرد در حالی که از آبسردکن های اتصال مستقیم به آب شهری فقط می توان برای خنک کردن آب شهری استفاده کرد. آبسردکن های فانتزی بیشتر کاربرد خانگی و اداری دارند و به راحتی می توان نوع بطری دار آن ها را به مکان های مختلف منتقل کرد. از آبسردکن های صنعتی بیشتر در محیطهای اداری بزرگ، کارخانجات و اماکن عمومی استفاده می شود. آبسردکن های آنی نسل جدید آبسردکن ها هستند که قابلیت تبدیل لحظه ای و فوری آب گرم و خنک را دارند.
شرکت تولیدی و برودتی البرزدماکاران تولید کننده انواع آبسردکن
شرکت البرزدماکاران با بیش از 45 سال سابقه در عرصه تولید انواع آبسردکن عرضه کننده انواع آبسردکن های فوری، صنعتی و آنی است. آبسردکن های فانتزی و آنی آبسردکن های صنعتی با برند آدمک در بازار عرضه می شوند. رعایت استانداردهای جهانی در ساخت ابسردکن های شرکت البرزدماکاران مانند استفاده از مواد ای بی اس در بدنه خارجی و استیل نگیر در بدنه داخلی از قابلیت های آبسردکن های صنعتی آدمک است.
آبسردکن ، آبسردکن آنی ، آبسردکن آنی آدمک ، آبسردکن صنعتی ، آبسردکن بهداشتی ، آبسردکن آدمک ، آبسردکن البرزدماکاران ، آبسردکن بدون مخزن ، آبسردکن فوری ، آدمک ، آبسردکن لحظه ای ، آبسردکن مقاوم ، آبسردکن ای بی اس ، آبسردکن مناطق گرمسیر
پارامترهای قابل لمس در خواص آب آشامیدنی عبارت است از :
1) درجه حرارت آب : آب زیاد سرد اثرات سوء بر دستگاه گوارش انسان دارد و آب با درجه حرارت زیاد حالت بی مزگی دارد و گوارا نیست . مناسبترین درجه حرارت آب بین 12-8 درجه سانتیگراد است .
2) رنگ : آب آشامیدنی باید بی رنگ باشد . در ضخامت های زیاد رنگ آب مایل به سبز است . رنگ آب مربوط به نمکهای موجود در آب که بصورت حل شده و یا کلوئیدی در آب یافت میشود . زردی آب نشانه وجود ترکیبات گیاهی و اسیدهای آبی ناشی از فساد آنها و یا وجود خاک رس میباشد . در حالیکه سبزی آب نشانه وجود گیاهانی ازقبیل آلگها و جلبکها در آن است.
3) کدورت : کدورت آب
اغلب به علت وجود مواد معلق و کلوئیدی در آن است . درجه کدری آب را اغلب
بدین روش تعیین میکنند که در کف یک استوانه ای بقطر 25 میلی متر حروف استاندارد شده ای قرار میدهند و سپس در آن آب مورد آزمایش را تا ارتفاعی کی ریزند که دیگر خط نامبرده خوانا نباشد . در اینحال درجه کدورت آب را بر حسب ارتفاع مذبور معین می کنند . حد قابل قبول بین 5 تا 25 واحد و حداکثر آن 30 واحد کدورت تعیین گردیده است .
4) بو : آب آشامیدنی باید بی بو باشد . در برخی نقاط آب آشامیدنی در مجاورت با موادی ممکن است بوی کمی بخود بگیرد که ممکن است خطرناک نباشد ولی طعم نامطبوع میگیرد . آب دریاچه ها دارای بوی لجن میباشد که بایستی قبل از مصرف حذف گردد و یا در اقر ماندن آب در منابع و یا بشکه بوی مخصوص بگیرد .و یا در جریان تصفیه اضافه کردن کلر زیاد ممکن است باعث ایجاد بو گردد. حذف بو در تصفیه آب با اضافه کردن موادی چون سولفات مس برای از بین بردن آلگها که مولد بو هستند انجام میگیرد .
5) مزه : از نظر طعم آبهای آشامیدنی نباید بی مزه باشد . وجود املاح مختلف چون آهن ، منگنز ، نمک ، کربنات ، انیدریک کربنیک و . . . در آبهای مختلف مزه های گوناگونی را به آب میدهد که گاهی مطبوع و گاهی ناخوشایند است .
بعضی
از مزه ها از منشأ آلودگی میباشند مثل تغییرات مواد آلی گیاهی و حیوانی ،
نفوذ مواد مختلف شیمیایی در زمین و شبکه های لوله کشی و یا ضد عفونی با کلر
نیز ممکن است ایجاد مزه بد در آب نماید . آب با درجه زیاد بودن ترکیبات منیزیم و آبهای قلیایی مزه صابون و آبهای اسیدی مزه ترش دارد . وجود نمکهای آهن و آلومینیوم مزه آب را گس میکند .
آب آشامیدنی ، آب گوارائی است که
عوامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی آن درحد استانداردهای مصوب باشد و مصرف
آن عارضه سوئی در کوتاه مدت یا دراز مدت درانسان ایجاد نکند.
آلودگی آب آشامیدنی : عبارتست از تغییر خواص فیزیکی ،شیمیایی و بیولوژیکی آب به گونه ای که آن را برای مصرف انسان زیان آور سازد.
خطر آلودگی آب را می توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
خطرهای زیست شناختی
شامل
بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عوامل زنده یا میزبان آبزی موجود در آب
می باشد بیماری های منتقله از آب بوسیله باکتریهای بیماریزا ، ویروس ها
،پروتوزئرها وکرم ها در انسان ایجاد می شوند.منابع ومخازن آب از جمله
رودخانه ها وکانال آبها ، دریاچه ها و سدها بویژه درمناطق گرمسیر،
محلی مناسب برای انتشار اینگونه بیماریها می باشند. این نوع مخازن آب زمینه
را برای رشد میزبانهای واسط انگلها مانند حلزونها ، ماهیها وگیاهان آبزی
وناقلین بیماری ها مانند پشه ها وسایر حشرات گزنده فراهم میسازند. درنتیجه
قبل از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست و مردم
رسیدگی شده وآموزشهای لازم به آنها داده شود تا ازآلودگی .
امروزه به علت گسترش واحدهای صنعتی و
تجاری و استفاده از سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی در کشاورزی بر میزان
آلودگی شیمیایی آبها افزوده شده است .
موادی همچون ارسنیک ، سرب ، کرم ،
سلینوم ، کادمیوم ، جیوه ، سیانور ، موادرادیواکتیو ، منگنز ، روی، فلوئور
، مواد پاک کننده ، مواد فنلی و غیره میتواند در آب بصورت محلول و یا معلق
اضافه شود و باعث آلودگی شیمیایی آب گردد .
جهت پیشگیری از بیماریهای منتقله توسط آب راههای زیر توصیه میشود :
طبق قانون (( کنترل کیفیت آب آشامیدنی عمومی از نقطه آبگیر تامصرف به عهده وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی میباشد ))
که دراین راستا اقدامات زیر توسط بهداشت محیط انجام میگیرد:
نمونه برداری میکروبی از آب آشامیدنی شبکه های لوله کشی، منابع ، مخازن ذخیره آب شهرها وتصفیه خانه های آب.
نمونه برداری میکروبی از منابع ،مخازن وشبکه های لوله کشی آب آشامیدنی روستاهای تابعه شهرستان .
کنترل و سنجش کلر باقیمانده در مناطق شهری وروستایی به طوری که میزان کلر باقیمانده ، درکلیه نقاط شبکه در حد استاندارد باشد.
نمونه برداری شیمیایی ازکلیه منابع آب وشبکه های لوله کشی آب شهری. ( شش ماه یکبار )
نمونه برداری شیمیایی ازکلیه منابع آب وشبکه های لوله کشی آب روستایی. ( دو سال یکبار )
آموزش روش های ساده گندزدایی آب آشامیدنی به کلیه روستائیان از طریق بهورزان. ( جوشاندن ، استفاده از کلر مادر )
کنترل
و پیگیری جهت نصب علائم هشدار دهنده در: پارکها ، ترمینالها ، گورستان ها ،
بلوارها ،خیابانها وسایر اماکن مشابه بمنظور عدم استفاده ازآب فضای سبز
جهت مصارف شرب و پیگیری جهت تامین آب سالم وبهداشتی درمکان های مذکور.
کنترل بهداشتی آبخوری های داخل شهر،خیابانها ،معابر عمومی ومسیر راه ها.
کنترل کیفی آب قنوات ،چشمه ها و سایرمنابع آب مسیرراه ها .
کنترل کیفی آب آشامیدنی درترمینال ها وپایانه ها .
کنترل بهداشتی استخرهای شنا از نظر بهداشت محیط وکنترل کیفی آب مورد مصرف در استخرها.
کنترل بهداشتی آبهای معدنی در جهت رعایت استادارد های تعیین شده برای آبهای معدنی
کنترل بهداشتی آب دررستوران وبوفه قطارها، هواپیماها