حداکثر آب خنک قابل ارائه در یک ساعت در اصطلاح ظرفیت سرمایش دستگاه آبسردکن نامیده می شود.
این ظرفیت بسته به نوع و کیفیت دستگاه آبسردکن متفاوت می باشد. وجود محدودیت در سیستم سرمایش از جمله معایب دستگاه های آبسردکن قدیمی بود. این مشکل سبب می گردد در ساعات شلوغ روزهای گرم سال، افراد با مراجعه به آبسردکن ، آب گرم بنوشند.
همانطور که گفته شد آبسردکن های قدیمی از یک مخزن جهت خنک کردن آب بهره می برند. در بالای مخزن یک شناور تعبیه شده است. با برداشت آب از آبسردکن شناور مخزن پایین آمده و آب گرم وارد مخزن می گردد در نتیجه دمای کلی آب بالا می رود. از طرفی سیستم سرمایش جهت خنک کردن دوباره آب داخل مخزن شروع به کار می کند. البته فرآیند اختلاط آب گرم و سرد بسیار سریعتر از فرآیند انتقال حرارت و خنک شدن آب به وقوع می پیوندد. لذا در صورتی که افراد زیادی ، در زمان کوتاهی به آبسردکن مراجعه کنند فرآیند گرم شدن آب از فرآیند سرد شدن ( که نیاز به زمان دارد ) پیشی می گیرد. یکی از راهکارهایی که برای کوتاه کردن زمان خنک شدن بکار می رود افزایش توان سیستم سرمایش
است که متاسفانه منجر به مصرف بی رویه برق می گردد بدین ترتیب دستگاه های
قدیمی حتی قادر نیستند ظرفیت اعلام شده توسط سازندگان را به طور پیوسته
تحویل دهند.
با توجه به نحوه عملکرد آبسردکن آنی ، همیشه مقداری انرژی جهت خنک کردن آب مصرفی به صورت ذخیره وجود دارد. این مقدار انرژی بسته به ظرفیت دستگاه از چند ساعت تا چند هفته می تواند عملیات خنک کردن آب مصرفی را به طور پیوسته به انجام برساند. این گونه است که با مصرف پی در پی از آبسردکن آنی ، آب گرم نمی شود. و همگان فارغ از تاخر و تقدم در مراجعه به آبسردکن آب سرد می نوشند.
برای احداث سردخانه باید به نکاتی توجه داشت که عبارتند از:
محل سردخانه باید در مرکز منطقه تولید و مجاور راههای اصلی بوده و راههایی که مورد استفاده قرار میگیرند باید مناسب باشند به طوری که رفت و آمد وسایل سنگین در فصلهای مختلف سال در آنها امکانپذیر باشد. زمین سردخانه باید مستحکم باشد، آب در سطح آن جمع نشود، زهکش خوبی داشته باشد و بتواند به راحتی سنگینی ساختمان و تجهیزات را تحمل کند. دسترسی به منابع آب و برق هم در آن آسان باشد.
ساختمان سردخانه باید طوری طراحی شود که کلیه انبارها به یک راهروی اصلی منتهی شوند. انبارهایی که به وسیله یک در به انبار دیگر باز میشوند مناسب نیستند. چرا که ورود و خروج محصولات با مشکل مواجه میشود. در داخل ساختمان انبار نباید ستونهای زیادی وجود داشته باشد. همچنین قرار دادن پله در جلوی درها مناسب نیست. کف سردخانه باید هم سطح با راهروهای اصلی باشد. جنس دیوارها باید از مواد مقاوم، قابل شستشو و قابل ضدعفونی کردن باشد. موتورخانه باید در مرکز ساختمان قرار گیرد تا لولهکشیهای موردنیاز به حداقل برسد.
اندازة انبارها بستگی دارد به اینکه انبار به چه منظور مورد استفاده قرار میگیرد باید توجه کنیم که محصولات و فراوردههای مختلف را نمیتوان و نباید با یکدیگر انبار نمود حتی گاهی ممکن است ارقام یا واریتههای مختلف یک میوه و یا یک محصول را در انبارهای جداگانه نگهداری کرد.
ظرفیت سردخانه در یک منطقه معمولاً با توجه به متوسط تولید در آن ناحیه و همچنین با توجه به آیندهنگری و ملاحظات زیر محاسبه میشود:
1- محصولاتی که از نظر طبقهبندی خیلی بزرگتر یا خیلی کوچکتر از حد معمول میباشند برای نگهداری در سردخانه مناسب نیستند.
2-
مقدار محصولی که پیشبینی میشود در سالهای آینده در اثر کاشت درختان
جدید و یا عوامل دیگر بر تولید منطقه افزوده میشود باید در محاسبات منظور
شود.
3- مقدار محصولی که بعد از برداشت بلافاصله به فروش میرسد در محاسبات منظور نمیگردد.
4- نگهداری محصولات زودرس و همچنین محصولاتی که دارای کیفیت خوب و مرغوب نیستند در سردخانه مقرون به صرفه نیست.
اسکلت سردخانه ممکن است به صورت اسکلت با مصالحی مانند بتون، اسکلت فلزی، بتون آرمه (مخلوط فلز و بتون) و یا به صورت پیش ساخته، ساخته شود.
کف سردخانه بایستی دارای زهکشی خوب و
مناسب باشد و تا عمق 30 سانتیمتری از ریگ و شن پوشیده شده باشد. بر روی شن
به ترتیب طبقات زیر قرار میگیرند:
1) یک لایه بتون به ضخامت 5 تا 10 سانتیمتر
2) عایق رطوبتی مانند مواد قیر اندود
3) عایق حرارتی در دو لایه: انواع متداول عایق حرارتی شامل چوب پنبه، پشم شیشه و پلیمرهایی نظیر (پلی استایرن و پلی اورتان و ...
4) حدود 10 سانتیمتر لایة بتون: سطح این لایه باید لغزنده نباشد.
نحوة قرارگیری لولهها در داخل سردخانه باید به گونهای باشد که از یخزدگی و ورود جانوران موذی به داخل سردخانه جلوگیری شود. باید حدالامکان از نصب کف شوی در اطاقهای سرد اجتناب شود و در صورت ضرورت، دهانة خروجی آن در کف سردخانه باید درپوش داشته باشد.
دیوارهای سردخانه با توجه به مسائل فنی طرحریزی میشود. دیوار سردخانه از قسمت بیرون به سمت داخل از قسمتهای زیر تشکیل میشود:
1) سیمان در صورتی که دیوار مسطح نباشد مورد نیاز است.
2) عایق رطوبتی مثل قیر و گونی، مواد پلاستیکی، کاغذ بیتومِن.
3)
عایق حرارتی در دو لایه که معمولاً به صورتی چسبانده میشوند که درزها بر
روی همدیگر قرار نگیرند. در صورتی که عایق حرارتی از نوع پاششی باشد
میتوان از یک لایه بر روی دیواره سردخانه استفاده کرد.
4) لایه نهایی: ممکن است از نوع سیمانی و یا گاهی ممکن است از جنس صفحات گالوانیزه، ورقههای آلومینیومی، فولاد ضد زنگ و ... باشد.
پوشش سقف ممکن است به صورت تخت یا شیبدار باشد. به طور کلی پوشش سقف از قسمت بیرونی به داخل سردخانه به صورت زیر است:
1) سطح صاف که برای زیرسازی عایق مورد استفاده قرار میگیرد (سیمانی یا بتونی)
2) عایق رطوبتی
3) دو یا چند لایه عایق حرارتی
4) لایة نهایی (در صورت لزوم)
در
صورتی که سردخانه دارای سقف کاذب باشد، برای جلوگیری از تقطیر آب و کاهش
درجه حرارت تهویه فضای بالای سقف کاذب (فضای بین سقف کاذب و سقف اصلی)
ضروری است.
1. آبسردکن آنی آدمک سری دماوند مدل 4 شیر
2. آبسردکن آنی آدمک سری دماوند مدل 2شیر
3. آبسردکن آنی آدمک سری مرکزی
4. آبسردکن آنی آدمک سری سبو
5. آبسردکن آنی آدمک سری سالنی
6. آبسردکن آنی آدمک مدل آبشار
شناخت آب از نظر کیفیت و کمیت و چگونگی حصول آن قدمی اساسی در جهت بهینه سازی مصرف آن میباشد. اگر چه بیش از سه چهارم کره زمین را آب فرا گرفته است، سهم قلیلی از آبهای موجود، برای مصارف بهداشتی
و کشاورزی، قابل استفاده است. زیرا حدود 3/97 درصد اقیانوسها و 1/2 درصد
یخهای قطبی و 6/0 درصد دریاچه ها و رودخانه و آبهای زیرزمینی وجود دارد
که حدود 36/0 درصد کل منابع آب میباشد. آب اقیانوسها، دریاها و اغلب دریاچه ها و بسیاری از منابع آب زیرزمینی به علت شوری بیش از حد و داشتن املاح معدنی برای مقاصد بهداشتی، کشاورزی و صنعتی، غیرقابل استفاده میباشند.
آب ماده حیاتی است که بطور یکنواخت در سطح کره زمین موجود نمیباشد. در نتیجه بسیاری از نقاط کره زمین با کمبود آب مواجه است. حرکت مداوم بخار آب به هوا و برگشت آن به زمین را گردش آب در طبیعت مینامند.
انرژی خورشید باعث تبخیر آب اقیانوسها، رودخانه ها، دریاچه ها و منابع آب سطحی میگردد. بخار آب فشرده شده همراه توده های هوا باعث نگهداری آب در هوا شده و موجب تشکیل ابر باردار یا ذخیره کننده آب میشود ریشه گیاهان، آب
و رطوبت موجود در خاک را گرفته و از طریق روزنه های تنفسی برگها به هوا
فرستاده و به بخار تجمع یافته در هوا اضافه میشود که در شرایط مناسب به
صورت نزولات جوی به زمین برمیگردد.
آب
یک عنصر حیاتی است با ویژگیهای قابل توجه و کم نظیر، یکی از مهم ترین
عناصر شیمیایی میباشد که قسمت اعظم موجودات زنده و محیط زیست راتشکیل
میدهد. این ماده 70% گیاهان را تشکیل میدهد. آب فراوانترین و بهترین حلال در طبیعت است. آب
یک مایع زیست شناختی است که واکنشهای فیزیکوشیمیایی سوخت و ساز در پیکره
موجودات زنده را مقدور و تسهیل مینماید ومحیطی است برای نقل و انتقال مواد
در بدن موجودات زنده که علاوه بر نقش موثرآن در متابولیسم، دفع مواد زائد
حاصل از فعالیتهای زیست شناختی موجود زنده را موجب میشود. آب ناشی از
تعریق در گرما باعث خنک کردن بدن میگردد. آب و انیدرید کربنیک توسط انرژی خورشیدی در پیکره گیاهان سبز تبدیل به کربوهیدرات یا انرژی شیمیایی میشود.
اگر چه آب خالص در طبیعت یافت نمیشود. اما آب خالص مایعی بیرنگ، بیبو و بی مزه است که دارای نقطه انجماد صفر و نقطه جوش 100 درجه سانتی گراد میباشد ساختار شیمیایی آن به صورت H2O است که به احتمال کمتر از 3/0 درصد آبهای موجود در طبیعت بر دارنده ایزوتوپهای H4O2 ، H6O3 نیز میباشند. آب در چرخه گردش خود قادر است املاح و گازهای موجود در طبیعت را به صورت محلول در آورده و بسیاری از آلودگیها را همراه خود به حرکت در آورد. آب باران قبل از رسیدن به زمین ناخالصیهای موجود در هوا نظیر ذرات، گازها، مواد رادیواکتیو و میکروبها را به سطح زمین آورده و در حین حرکت در زمین نیز آلاینده ها را با خود حمل میکند. به علاوه آبهای جاری اغلب دریافت کننده فاضلابها و مواد زائد ناشی از فعالیتهای انسانی میباشند.
بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال پیشرفت، عدم برخورداری از آب آشامیدنی
سالم است. از آنجایی که محور توسعه پایدار، انسان سالم است و سلامت انسان
در گرو بهره مندی از آب آشامیدنی مطلوب میباشد بدون تامین آب
سالم جایی برای سلامت مثبت و رفاه جامعه، وجود ندارد. آب از دو بعد
بهداشتی واقتصادی حائز اهمیت است. از بعد اقتصادی به حرکت درآورنده چرخ
صنعت و رونق بخش فعالیت کشاورزی است. از بعد بهداشتی آب با کیفیت، تضمین کننده سلامت انسان است. آب با شکل ظاهری و با وسعت محتوایی آن دنیای زنده دیگری است.
اگر چه از دید ما پنهان است، اما آب دارای آثار بسیار زیادی در حیات جانداران به ویژه انسان میباشد. آب آشامیدنی علاوه بر تامین مایع مورد نیاز بدن به مفهوم مطلق آن یعنی H2O ، در بردارنده املاح و عناصر ضروری برای موجود زنده و انسان میباشد. کمبود پاره ای از آنها در آب ایجاد اختلال در بدن موجود زنده میکند و منجربه بروز برخی بیماریها میشود.
فقدان
ید و فلوئور و ارتباط آنها با گواتر اندمیک و پوسیدگی دندانها به ترتیب
بیان کننده این اهمیت است. علاوه بر مواد شیمیایی، موجودات ذره بینی
گوناگونی نیز در آب پیدا میشوند که بعضی از آنها بیماری زا بوده و ایجاد
بیماریهای عفونی خطرناکی میکنند. بهسازی آب رابطه مستقیمی با کاهش بیماریهای عفونی دارد. بطوری که پس از تامین آب آشامیدنی
سالم میزان مرگ از وبا 1/74 درصد، میزان مرگ از حصبه 3/63 درصد، میزان مرگ
به علت اسهال خونی 1/23 درصد و میزان مرگ از بیماری اسهال 7/42 درصد کاهش
یافت. بنابراین برنامه ریزی و هزینه در جهت تامین آب سالم سرمایه گذاری
قابل توجهی برای آینده خواهد بود. تهیه و تامین آب آشامیدنی سالم برای
جامعه یکی از موثرترین و پایدارترین فنآوریها برای ارتقاء سلامت جامعه است
آب مصرفی برای تولید محصولات مختلف شاید در ابتدا مهم تلقی نشود ولی با تشدید بحران کم آبی در کشور تولید برخی محصولات تحت الشعاع قرار می گیرد.
آب مجازی یکی از مقوله های تاثیر گذار بر مصرف آب در کشور به حساب می آید که در صورت عدم توجه در چگونگی مصرف آن می تواند پیامدهای ناخوشایندی برای منابع آبی کشور به دنبال داشته باشد.
با تشدید بحران آب
در کشور اهمیت توجه به این موضوع افزایش یافت و صحبت از آن را بر سر زبان
ها انداخت. توجهی که سبب زیر ذره بین رفتن اصلی ترین نمونه آب مجازی یعنی محصولات کشاورزی شده و در نهایت مخالفت ها برای کشت برخی محصولات در استان های خشک و یا در کل کشور آغاز شده است.
میزان مصرف آبی
که در ابتدا به چشم نمی آید ولی با دقت بیشتر متوجه سهم کلان این بخش می
شویم به گونه که بنا بر بررسی های صورت گرفته برای یک عدد سیب زمینی ۱۰۰
گرمی در حدود ۲۵ لیتر و برای برداشت یک عدد سیب ۱۰۰ گرمی ۷۰ لیتر، یک
کیلوگرم خیار ۲۰۰ لیتر، هندوانه یک کیلوگرمی ۵۰۰ لیتر، یک کیلوگرم ذرت ۷۶۰
لیتر، یک کیلوگرم گندم ۱۳۰۰ لیتر و یک کیلوگرم برنج ۴۰۰۰ لیتر آب نیاز دارد.
میزان مصرف آب به دست آوردن محصولات گوشتی همچون یک کیلوگرم گوشت مرغ ۴۰۰۰ لیتر و برای به دست آوردن یک کیلوگرم گوشت گاو ۱۵۰۰۰ لیتر آب است.
سایر محصولات نیز
میزان مصرف قابل توجه دارد به گونه ای که برای یک جفت کفش چرم ۸۰۰۰ لیتر،
یک پرس چلوکباب ۴۸۰۰ لیتر و یک ساندویچ همبرگر ۲۵۰ گرمی ۲۴۰۰ لیتر آب مصرف می کند.
این نکته قابل توجه است که در بخش صنعت، برای تولید یک دستگاه خودرو ۸۰۰۰۰۰ لیتر آب مورد استفاده قرار می گیرد.
حداکثر آب خنک قابل ارائه در یک ساعت در اصطلاح ظرفیت سرمایش دستگاه آبسردکن نامیده می شود.
این ظرفیت بسته به نوع و کیفیت دستگاه آبسردکن متفاوت می باشد. وجود محدودیت در سیستم سرمایش از جمله معایب دستگاه های آبسردکن قدیمی بود. این مشکل سبب می گردد در ساعات شلوغ روزهای گرم سال، افراد با مراجعه به آبسردکن ، آب گرم بنوشند.
همانطور که گفته شد آبسردکن های قدیمی از یک مخزن جهت خنک کردن آب بهره می برند. در بالای مخزن یک شناور تعبیه شده است. با برداشت آب از آبسردکن شناور مخزن پایین آمده و آب گرم وارد مخزن می گردد در نتیجه دمای کلی آب بالا می رود. از طرفی سیستم سرمایش جهت خنک کردن دوباره آب داخل مخزن شروع به کار می کند. البته فرآیند اختلاط آب گرم و سرد بسیار سریعتر از فرآیند انتقال حرارت و خنک شدن آب به وقوع می پیوندد. لذا در صورتی که افراد زیادی ، در زمان کوتاهی به آبسردکن مراجعه کنند فرآیند گرم شدن آب از فرآیند سرد شدن ( که نیاز به زمان دارد ) پیشی می گیرد. یکی از راهکارهایی که برای کوتاه کردن زمان خنک شدن بکار می رود افزایش توان سیستم سرمایش
است که متاسفانه منجر به مصرف بی رویه برق می گردد بدین ترتیب دستگاه های
قدیمی حتی قادر نیستند ظرفیت اعلام شده توسط سازندگان را به طور پیوسته
تحویل دهند.
با توجه به نحوه عملکرد آبسردکن آنی ، همیشه مقداری انرژی جهت خنک کردن آب مصرفی به صورت ذخیره وجود دارد. این مقدار انرژی بسته به ظرفیت دستگاه از چند ساعت تا چند هفته می تواند عملیات خنک کردن آب مصرفی را به طور پیوسته به انجام برساند. این گونه است که با مصرف پی در پی از آبسردکن آنی ، آب گرم نمی شود. و همگان فارغ از تاخر و تقدم در مراجعه به آبسردکن آب سرد می نوشند.
.
ایران از جمله کشورهای پیشکسوت در امر
استفاده از سرما به منظور نگهداری مواد غذایی است. مواد غذایی از دیرباز
به کمک روشهایی نظیر چال کردن در زمین و قرار دادن محصولات در زیرزمینهای
خنک و دور از نور رایج بوده است. شواهد نشان میدهد که استفاده از
زیرزمینها در ذخیره مواد غذایی در زمان هخامنشیان در ایران رواج داشته
است. از جمله مدارک موجود میتوان به زاغه های نگهداری پنیر در آذربایجان
اشاره نمود. اولین سردخانه صنعتی با اعتبار وزارت صنایع و معادن به وسیله
دولت روسیه در بندر انزلی برای شیلات شمال ساخته شد. تأسیس آن به حدود سال
1290 هجری شمسی نسبت داده میشود. نوع مبرد (ماده سرمازا) در سیستم
سرماسازی این واحد مخلوطی از آب و نمک بود. تا تاریخ آبان ماه سال 1354
شرکت سهامی گسترش خدمات بازرگانی از نظر مالی و وزارت صنایع از نظر فنی
صنعت سردخانهای را در کشور ترویج و پشتیبانی مینمودند. بعد از پیروزی
انقلاب اسلامی در سال 1361 احداث سردخانه موکول به کسب اجازه از وزارت
بازرگانی (از نظر ضرورت ایجاد و سرمایه گذاری) و تأیید وزارت صنایع (از
جنبه مشخصات فنی) شد.
سرما در واقع گرفتن حرارت از محیط و
کاهش دمای محیط است به بیان دیگر وقتی از سرما نام میبریم در حقیقت عدم
گرما یا حرارت را بازگو میکنیم. دما در واقع نشان دهنده میزان حرکت
ملکولهای یک جسم است و گرما نه تنها بیان کننده سرعت حرکت ملکولها در جسم
میباشد بلکه تعیین کننده تعداد ملکولها (جرم) که تحت تأثیر آن قرار
گرفتهاند نیز میباشد.
برای درک مکانیسم نگهداری مواد غذایی به وسیله
سرما لازم است با چند مفهوم حرارتی از جمله درجه حرارت، گرمای ویژه، گرمای
نهان و گرمای محسوس، درجه حرارت بحرانی و ... آشنا شویم.
بنا به تعریف درجه گرما یا سرمای یک
جسم بر اساس درجه فارنهایت یا سانتیگراد بیان می شود که هر 2 سیستم براساس
نقطه ذوب یخ و نقطه جوش آب خالص در فشار 1 اتمسفر مشخص میگردند.
درجه
گرمی یا سردی یک جسم بستگی به شدت حرکت مولکول های تشکیل دهنده آن جسم در
حول محور تقارنشان دارد. نرخ این حرکت مولکولی را درجه حرارت می نامند. از
آنجاییکه حرارت یک نوع انرژی است لذا قابل انتقال است. انتقال حرارت به 3
طریق صورت میگیرد:
در واقع انتقال حرارت در یک جسم از نقطه گرمتر به نقطه سردتر میباشد که توسط مولکول های یک جسم صورت می گیرد مانند انتقال حرارت در اجسام جامد
عبارت است از انتقال حرارت در یک محیط مایع یا فضا به وسیلة جا به جایی ملکولها که به علت اختلاف دانسیته ای که به علت بالا رفتن انرژی حرارتی در آنها بوجود آمده است مانند گرم شدن هوای اتاق.
عبارت است از انتقال حرارت توسط امواج. در این روش نیازی به تماس بین جسم گرم و سرد وجود ندارد. مانند گرم شدن زمین توسط نور خورشید
گرمای ویژه برای اجسام بنا بر تعریف عبارت است از مقدار حرارتی که بتواند درجه حرارت یک واحد از وزن یک جسم را یک درجه سانتیگراد بالا ببرد.
مقدار حرارتی است که اگر به یک جسم داده شود و یا از آن گرفته شود آن جسم تغییر درجه حرارت نمیدهد بلکه حالت فیزیکی آن تغییر میکند. زمانی که یک جسم جامد به مایع تبدیل میشود این گرما را گرمای نهان ذوب (Latent heat of Fusion) و زمانیکه یک جسم از مایع به بخار تبدیل می شود آن را گرمای نهان تبخیر (Latent heat of evaporation) میگویند.
عبارت است از مقدار حرارتی که بدون تغییر حالت یک جسم باعث افزایش یا کاهش دمای آن میشود. سرد کردن یک جسم در واقع گرفتن گرمای محسوس آن جسم است.
درجه حرارتی است که بالاتر از نتوان گاز را به مایع تبدیل کرد.
تبدیل حالت یک جسم جامد در اثر حرارت به مایع را ذوب گویند.
عبارت است از گرفتن حرارت از یک جسم مایع و تبدیل آن به جامد.
تغییر حالت یک جسم مایع به حالت گاز را تبخیر گویند.
تغییر حالت یک جسم از حالت گاز به مایع را گویند که به سه روش امکان پذیر است:
- افزایش فشار
- کاهش دما
- افزایش فشار و کاهش دما به صورت توام